De voorkeur in vroegere tijden voor vervoer, van goederen en personen, over water had naast de veiligheid (overvallen) ook te maken met de tolheffing die bij nogal wat wegen en kunstwerken van kracht was. Zo ook in Rijswijk: tot 1924 op de v. Vredenburchweg (ongeveer bij Onderwatershof), bij de (inmiddels afgebroken) Nieuwe Tolbrug (bij Drievliet) en langs de Vliet ter hoogte van het nog steeds bestaande tolhuis.
Maar de tolheffing daar dateert van veel vroeger datum en had net als trouwens bij de v. Vredenburchweg te maken met wat wij nu een vergoeding voor de voorfinanciering van verbeteringen noemen De Delftweg was van oudsher (1300) voor het grafelijke hof onderdeel van de verbinding tussen het Binnenhof en de belangrijke stad Delft. Toen na lang touwtrekken over de kosten eindelijk rond 1670 de Haagweg werd bestraat en in 1601 de Hoornbrug al was vernieuwd, kon de Delftweg niet achterblijven. In 1694 besloten Den Haag en Delft tot een verharding met keien. Maar niet nadat zij van de Staten van Holland een gezamenlijk octrooi hadden verkregen "tot het oprichten van een tol ten behoeve van het onderhoud van de straatwech tussen Delft en Hoornbrugge". In het besluit van de Staten werd gesproken over "een geringe tol". Dat hield in dat voor een met zes paarden bespannen koets zes stuivers werd geheven, voor vier paarden vier stuivers enz. Voor een voetganger kostte de doorgang vier penningen (centen).
Een oude prent uit 1852 in de Beeldbank van het Rijswijks Historisch Informatiecentrum (nr.3797) laat een geromantiseerd, kleurig tafereel zien met een naastgelegen taveerne. Het nu nog steeds bestaande tolhuis dateert uit 1866. Boven de deur werd alleen het wapen van Delft aangebracht, kort daarvoor had Den Haag haar deel van de tolopbrengsten aan Delft geschonken. Voor de aanleg van de rijksweg tussen Rotterdam en Den Haag in beeld kwam liep al het verkeer langs de tol en dit leidde tot steeds grotere opstoppingen. Ook tramlijn 1 liep voorlangs het tolhuis. Toen de A13 in 1931 gereed kwam werd de tol opgeheven. Het tolhuis verloor zijn functie, werd nog wel enige tijd bewoond maar raakte in verval. In 1989 was er een grote brand. Buurman Zonneveld ging dit toch aan zijn hart, kocht het pand van de gemeente en startte een succesvolle restauratie. Sinds 2001 is het tolhuis weer bewoond en tevens rijksmonument.
Bron: Beeldbank Rijswijks Historisch informatiecentrum
Dit artikel verscheen in november 2011 in Groot Rijswijk