Dit jaar zal de herdenking van de oorlogsslachtoffers van die dag nabij de spoorwegovergang aan het Haantje op 7 oktober plaatsvinden. Tot nu toe werd dit elk jaar gecombineerd op 4 mei met de algemene herdenking in Rijswijk van allen die door geweld de oorlog niet overleefd hadden.
Die dag, 7 oktober 1944, stopten twee vrachtwagens en vier motorrijders om zes uur ’s avonds bij de spoorwegovergang. Tien mannen, variërend in leeftijd van 53 tot 22 jaar, werden uit de eerste vrachtwagen gejaagd en na elkaar in twee rijen van vijf door een peloton Duitse soldaten doodgeschoten.
Wat was de aanleiding voor deze brute moordpartij?
Na de luchtlandingen en operatie Market Garden bij Arnhem/Nijmegen in september 1944 was er een oproep vanuit Londen gedaan voor een algemene spoorwegstaking. Deze werd breed opgevolgd maar de Duitsers zetten eigen personeel in. Op 25 september nam een Delftse verzetgroep het initiatief om bij het Haantje de spoorrails op te blazen. Na herstelwerkzaamheden via een spoedreparatie sloeg de groep op 6 oktober weer toe, zowel in Delft als wederom bij het Haantje.
In Delft werd door de Duitsers wraak genomen door enige huizen langs de Spoorsingel in brand te steken en werden enkele voorbijgangers bij molen De Roos in koelen bloede gefusilleerd en de lijken op straat achtergelaten.
De tien doden in Rijswijk waren allen lid van een verzetsgroep die een week tevoren aan de Laan van Meerdervoort waren opgepakt en sindsdien in het Oranjehotel ( de Scheveningse gevangenis ) gevangen zaten en werden verhoord. Zij hadden met de aanslag niets te maken.
De plaatselijke politie kreeg opdracht de lijken op te halen en anoniem in een massagraf te begraven. De beheerder van de Algemene Begraafplaats werd belast met die taak maar moest overhaast eerst de benodigde kisten leegmaken want die waren in gebruik als opslag voor ondergedoken radio’s.
De volgende morgen is, tegen de instructies van de Duitsers in, van alle overledenen vingerafdrukken gemaakt, en zijn de slachtoffers gefotografeerd en behoorlijk gekist, zodat naderhand zonder kans op vergissingen de nabestaanden hun dierbare zouden kunnen terugvinden.
In 1973 is ter nagedachtenis bij de spoorwegovergang een gedenksteen geplaatst en in 1979 op initiatief van burgemeester Zeevalking uitgebreid tot het huidige monument gekoppeld met een jaarlijkse herdenking.
Op de Algemene Begraafplaats is eveneens een monument geplaatst met de namen van de tien mannen die op 7 oktober 1944 hier een laatste rustplaats kregen.
Dit artikel verscheen in september 2012 in Groot Rijswijk